พิธีกรรมและความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีสรงน้ำพระธาตุหนองสามหมื่น ตำบลบ้านแก้ง อำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) ภูมิหลังของประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนอง สามหมื่น ตําบลบ้านแก้ง อําเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ และ(2) พิธีกรรมและความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนองสามหมื่น ตําบลบ้านแก้ง อําเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้แบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง และแบบสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมเป็นเครื่องมือวิจัย โดยเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างจํานวน 40 คน แบ่งเป็นผู้นําชุมชน จํานวน 10 คน ผู้ประกอบพิธีกรรม จํานวน 5 คน ชาวบ้านผู้เข้าร่วมพิธีกรรม จํานวน 20 คน และผู้รู้จํานวน 5 คน การวิเคราะห์ข้อมูลเป็นการวิเคราะห์เชิงพรรณนาผลการวิจัยสรุปได้ว่า (1) ในอดีตชาวบ้านเรียกประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนองสามหมื่นว่าเอาบุญธาตุหรือบุญสรงธาตุ เป็นประเพณีการนํานํ้าอบนํ้าหอม หรือนํ้าขมิ้นสรงไปรอบที่องค์พระธาตุ 3 รอบ ประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนองสามหมื่นกําหนดจัดขึ้นในวันขึ้น 15 คํ่า เดือนห้า ซึ่งตรงกับเดือนเมษายนของทุกปี จนถึงวันแรม 14 คํ่า เดือนห้า ประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนองสามหมื่น เป็นประเพณีที่จัดขึ้นเพื่อฉลองใหญ่องค์พระธาตุหนองสามหมื่นและถือว่าเป็ นวันขึ้นปีใหม่ของชาวตําบลบ้านแก้ง ประเพณีดังกล่าวมีการเปลี่ยนแปลงทั้งในด้านการจัดงานประเพณี และในด้านการเข้าร่วมประเพณีของชาวบ้านเพื่อให้สอดคล้องกับสภาพสังคมในปัจจุบัน (2) พิธีกรรมและความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนองสามหมื่น ที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน ได้แก่ พิธีเซ่นสรวง พิธีก่อพระเจดีย์ทราย พิธีสรงนํ้าพระธาตุ พิธีสมโภช พิธีบนบานและแก้บน และพิธีขอขมาองค์พระธาตุ สําหรับความเชื่อเกี่ยวกับประเพณีสรงนํ้าพระธาตุหนองสามหมื่น ได้แก่ ความเชื่อเกี่ยวกับระยะเวลาในการประกอบประเพณีพิธีกรรม ความเชื่อเกี่ยวกับสถานที่ใช้ประกอบประเพณีพิธีกรรม ความเชื่อเกี่ยวกับบุคคลที่เกี่ยวข้องในการประกอบประเพณีพิธีกรรม และความเชื่อเกี่ยวกับวัตถุสิ่งของที่ใช้ในการประกอบประเพณีพิธีกรรม