สิทธิความเสมอภาคในการสมรสของบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย

Abstract

วิทยานิพนธ์ เรื่อง สิทธิความเสมอภาคในการสมรสของบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาแนวคิด ทฤษฎี บ่อเกิดแห่งสิทธิความเสมอภาคในการสมรส (2) วิเคราะห์สภาพปัญหาของ คู่รักหลากหลายทางเพศในประเทศไทย อาทิ หญิงรักหญิง ชายรักชาย คนรักสองเพศ คนข้ามเพศ คนที่มีเพศกำกวม เควียร์ ซึ่งไม่ได้รับความเสมอภาคในการสมรส (3) เปรียบเทียบกฎหมายระหวางประเทศ กฎหมายฝรั่งเศส กฎหมาย สหราชอาณาจักร (4) นําผลการวิเคราะห์มาเป็นแนวทางในการเสนอแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย หรือเสนอกฎหมายใหม่ ที่เหมาะสม เพื่อแก้ไขปัญหาให้กับบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย วิทยานิพนธ์นี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยวิธีวิจัยเอกสารจากตัวบทกฎหมาย งานวิจัย บทความทั้งภายใน และต่างประเทศ อีกทั้งใช้การวิจัยภาคสนาม โดยการสัมภาษณ์คู่รักหลากหลายทางเพศ องค์กรพัฒนาเอกชนด้านสิทธิ ความหลากหลายทางเพศ นักวิชาการด้านกฎหมาย และผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับกฎหมายการสมรสในประเทศไทย ผลการวิจัยพบว่า คู่รักหลากหลายทางเพศในประเทศไทย ประสบปัญหา สืบเนื่องจากประมวลกฎหมาย แพ่งและพาณิชย์ บัญญัติเงื่อนไขการสมรสให้เฉพาะชายและหญิงตามเพศที่กําเนิด ทําให้คู่รักหลากหลายทางเพศ ขาดสิทธิและหน้าที่ทางกฎหมาย ทั้งตามประมวลกฎหมายและพาณิชย์ และตามกฎหมายอื่น ๆ ที่อ้างอิงคําว่า คู่สมรส สามีภริยา ทายาทโดยธรรม ถึงแม้วารัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักร พ.ศ. 2560 มีบทบัญญัติห้ามการเลือกปฏิบัติด้วยเหตุ แห่งเพศ อีกทั้งอนุสัญญาและกติการะหว่างประเทศที่ประเทศไทยเข้าร่วมลงนามและให้สัตยาบันก็ได้มีบทบัญญัติ เช่นเดียวกัน ในต่างประเทศมีกฎหมายที่รับรองการใช้ชีวิตคู่ของคู่รักหลากหลายทางเพศอยู่ 2 รูปแบบ คือ กฎหมายที่ให้ความเสมอภาคในการสมรสซึ่งให้ศักดิ์ศรี สิทธิ และหน้าที่แก่คู่รักหลากหลายทางเพศเทียบเท่าคู่สมรสต่างเพศ และ กฎหมายการจดทะเบียนคู่ชีวิต ซึ่งให้สิทธิ และหน้าที่บางประการด้อยกว่ากฎหมายสมรส ดังเช่น กฎหมายฝรั่งเศส และกฎหมายสหราชอาณาจักร ซึ่งมีกฎหมายที่ให้ความเสมอภาคในการสมรส และกฎหมายการจดทะเบียนคู่ชีวิต ในประเทศไทย กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรมได้เสนอร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต และ องค์กรภาคประชาชนได้เสนอร่างพระราชบัญญัติคู่ชีวิต ทว่า บทบัญญัติของร่างพระราชบัญญัติดังกล่าว มิได้ให้ศักดิ์ศรี สิทธิ ความเสมอภาค เทียบเท่า การสมรสและคู่สมรสตามประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย์