การสื่อสารในการเทศน์มหาชาติเพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมือง ในระบอบประชาธิปไตย

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการสื่อสารเพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยผ่านการเทศน์มหาชาติ เกี่ยวกับ 1) เนื้อหาสาร 2) วิธีการนำเสนอ 3) แนวทางการพัฒนาประเด็นเนื้อหาสารและวิธีการนำเสนอสารเพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยผ่านการเทศน์มหาชาติ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก จำนวน 20 รูป/คน ประกอบด้วย 1) พระนักเทศน์มหาชาติ มีประสบการณ์ในการเทศน์มหาชาติ รวมจำนวน 9 รูป 2) คฤหัสถ์ ผู้ที่ติดตามการฟังเทศน์มหาชาติ จำนวน 8 คน 3) นักวิชาการ ผู้มีความเชี่ยวชาญและมีประสบการณ์การเป็นนักวิชาชีพด้านการสอนการสื่อสารและการศาสนา จำนวน 3 คน เลือกผู้ให้ข้อมูลหลักแบบเจาะจงโดยมีเครื่องมือการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและแบบสนทนากลุ่ม การวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการสร้างข้อสรุปผลการวิจัย พบว่า 1) เนื้อหาสาร พระนักเทศน์มหาชาตินำเสนอเนื้อหาสารเพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยใน 4 มิติ ประกอบด้วย (1) ด้านกาย คือ การถ่ายทอดเนื้อหาที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมที่สอดคล้องกับการปฏิบัติตนในฐานะการเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยผ่านกัณฑ์นครกัณฑ์ (2) ด้านสังคม การถ่ายทอดเนื้อหาด้านอุดมการณ์ มีความรับผิดชอบ เคารพกฎหมาย และมีความซื่อสัตย์ผ่านกัณฑ์ทศพร (3) ด้านจิตใจ การถ่ายทอดสำนึกความเป็นพลเมืองไทย มีความยุติธรรม มีจิตสาธารณะยอมเสียสละประโยชน์สุขส่วนตัวเพื่อประโยชน์สุขของส่วนรวมผ่านกัณฑ์หิมพานต์ (4) ด้านปัญญา การถ่ายทอดเนื้อหาสารเน้นคิดวิเคราะห์ข้อเท็จจริงเพื่อแก้ไขปัญหาอย่างมีเหตุผล มีส่วนร่วมทางการเมืองการปกครองที่ยึดสันติวิธีผ่านกัณฑ์จุลพน 2) วิธีการนำเสนอ พระนักเทศมหาชาติใช้เทคนิคการจัดลำดับเนื้อหาประกอบด้วย (1) การเปิดเรื่องเล่าที่มาของเรื่องเป็นทำนองต้อนรับญาติโยมผู้มาฟังเทศน์มหาชาติ (2) นำเสนอเนื้อหาผ่านมุมมองของการเล่าเรื่อง ใช้ลีลา น้ำเสียง ท่วงทำนอง เป็นตัวดำเนินเรื่องให้เห็นถึงลักษณะของบุคคลทั้งในด้านดีและเลว และเป็นการจรรโลงจิตใจสาธุชนให้สัมผัสถึงอรรถรสของธรรมะ เกิดความเพลิดเพลินในการรับฟัง และนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้ (3) การสรุปประเด็นหลักของเรื่อง แสดงความคิดรวบยอด สรุปและทิ้งท้ายด้วยการสร้างคำใหม่ให้จดจำ 3) แนวทางการพัฒนาประเด็นเนื้อหาสารและวิธีการนำเสนอสาร ได้แก่ การพัฒนากลยุทธ์การสื่อสารกอปรกับหลักการทางพระพุทธศาสนาโดยใช้การสื่อสารในเชิงวาทศิลป์ที่ให้หลักแนวคิดและทักษะในการโน้มน้าวใจ กระตุ้นความสนใจ เพิ่มศรัทธาและสร้างแรงจูงใจให้ผู้ฟังเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่นำไปสู่การเป็นพลเมืองในระบอบประชาธิปไตยซึ่งการเทศน์มหาชาติ คือ มหากุศลที่เตือนบุคคลให้น้อมรำลึกถึงการบำเพ็ญบุญ คือ ความดีที่ยิ่งยวด อันมีการสละความเห็นแก่ตัวเพื่อผลประโยชน์สูงของมวลมนุษยชาติเป็นสำคัญซึ่งสอดคล้องกับหลักสำคัญความเป็นความพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย