มาตรการทางกฎหมายและการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอแห่งชาติเพื่อการพิสูจน์หลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์คดีอาญา

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาแนวคิด ทฤษฎี ที่เกี่ยวข้องกับกฎหมายการจัดเก็บดีเอ็นเอ อำนาจการจัดเก็บดีเอ็นเอ หลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอ และการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอเพื่อการพิสูจน์หลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์ในคดีอาญา (2) ศึกษากฎหมายการจัดเก็บดีเอ็นเอ อำนาจการจัดเก็บดีเอ็นเอ หลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอ และการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอในประเทศอังกฤษ สหรัฐอเมริกา สาธารณรัฐประชาชนจีน และประเทศไทย (3) วิเคราะห์และเปรียบเทียบกฎหมายการจัดเก็บดีเอ็นเอ อำนาจการจัดเก็บดีเอ็นเอ หลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอ และการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอของประเทศอังกฤษ สหรัฐอเมริกา และสาธารณรัฐประชาชนจีน เปรียบเทียบกับประเทศไทย และ (4) เสนอมาตรการทางกฎหมายและการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอแห่งชาติเพื่อการพิสูจน์หลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์คดีอาญาวิทยานิพนธ์นี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยวิธีวิจัยเอกสาร โดยการค้นคว้าและรวบรวมข้อมูล จากเอกสาร การสังเคราะห์และวิเคราะห์ข้อมูลจากการทบทวนวรรณกรรมและการวิจัยเอกสารจากเนื้อหาด้านกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บดีเอ็นเอ อำนาจการจัดเก็บดีเอ็นเอ หลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอ และการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอในประเทศอังกฤษ สหรัฐอเมริกา และสาธารณรัฐประชาชนจีนโดยนำมาเปรียบเทียบกับประเทศไทย เพื่อการจัดทำสรุปผลการวิจัยและข้อเสนอแนะต่อไป ผลการศึกษาพบว่า (1) จากแนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง กฎหมายบัญญัติให้จัดเก็บดีเอ็นเอจากผู้เกี่ยวข้องในคดีอาญาทั้งในชั้นสอบสวนและในชั้นศาล โดยพนักงานสอบสวนและศาลเป็นผู้มีอำนาจสั่งให้แพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญจัดเก็บตามหลักสิทธิมนุษยชน หลักการควบคุมอาชญากรรมและความชอบด้วยกฎหมาย ทั้งนี้ การจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเปรียบเสมือนการจัดทำทะเบียนประวัติอาชญากรรูปแบบใหม่เพื่อการควบคุมอาชญากรรม (2) ในประเทศอังกฤษบัญญัติกฎหมายเพื่อให้อำนาจจัดเก็บดีเอ็นเอและกำหนดหลักเกณฑ์จำแนกตามฐานความผิดและวิธีการจัดเก็บตามหลักสิทธิมนุษยชน สำหรับสหรัฐอเมริกาให้อำนาจแต่ละมลรัฐตรากฎหมายขึ้นเอง โดยมีกฎหมายหลักบัญญัติรองรับการสืบค้นข้อมูลอย่างเป็นระบบ ในสาธารณรัฐประชาชนจีนจัดเก็บดีเอ็นเอโดยปราศจากกฎหมายแต่อาศัยอำนาจสั่งการจากรัฐ ส่วนประเทศไทยจัดเก็บดีเอ็นเอตามหลักความยินยอมเท่านั้น (3) ในประเทศอังกฤษได้มีการปรับเปลี่ยนกฎหมายให้บังคับจัดเก็บดีเอ็นเอได้เพื่อประโยชน์ของรัฐในการรักษาไว้ซึ่งความมั่นคงปลอดภัยของประเทศ ประเทศสหรัฐอเมริกามีกฎหมายและหน่วยงานเพื่อการเชื่อมโยงข้อมูล 3 ระดับ คือ ระดับท้องถิ่น ระดับมลรัฐ และระดับชาติ ส่วนสาธารณรัฐประชาชนจีนสามารถบังคับจัดเก็บดีเอ็นเอจากประชาชนตามนโยบายรัฐโดยคำนึงถึงเป้าหมายในการจัดเก็บเป็นสำคัญ ขณะที่ประเทศไทยที่มีรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยที่สนับสนุนให้นำนิติวิทยาศาสตร์มาใช้ในกระบวนการยุติธรรมแต่ยังขาดกฎหมายและหลักเกณฑ์ในการจัดเก็บดีเอ็นเอเพื่อบังคับใช้อย่างเท่าเทียมกันทุกคดี (4) ข้อเสนอเพื่อการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอแห่งชาติมี 3 ประการ คือ 1) ด้านการให้อำนาจจัดเก็บดีเอ็นเอ ควรบัญญัติกฎหมายเพื่อคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของบุคคลเทียบเท่ากับประโยชน์ของรัฐในการรักษาไว้ซึ่งความมั่นคงปลอดภัยของประเทศและการบังคับใช้กฎหมายได้อย่างมีประสิทธิภาพ 2) ด้านหลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอ ควรขยายหลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอกับสิทธิเสรีภาพของบุคคลให้มีความยืดหยุ่น หากมองว่าการจัดเก็บดีเอ็นเอจากเนื้อตัวร่างกายของบุคคลเพียงเล็กน้อยกระทบกับสิทธิเสรีภาพของบุคคลมากกว่าประโยชน์ของรัฐ การกำหนดหลักเกณฑ์การจัดเก็บดีเอ็นเอย่อมมีข้อจำกัดที่เป็นอุปสรรคต่อการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอเพื่อการพิสูจน์หลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์คดีอาญา และ 3) ด้านการจัดทำฐานข้อมูลดีเอ็นเอแห่งชาติ ควรบัญญัติกฎหมายในระดับพระราชบัญญัติเพื่อรองรับการสืบค้นและเชื่อมโยงข้อมูลอย่างเป็นระบบ