ปัญหาการบังคับใช้กฎหมายอภัยโทษในประเทศไทย

Abstract

การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาความเป็นมา แนวคิด ทฤษฎี เกี่ยวกับหลักกฎหมายและหลักเกณฑ์ในการขอพระราชทานอภัยโทษ (2) ศึกษาเปรียบเทียบหลักกฎหมาย หลักเกณฑ์ และกระบวนการในการขอพระราชทานอภัยโทษในประเทศไทยและต่างประเทศ (3) ศึกษาวิเคราะห์ปัญหาเกี่ยวกับหลักกฎหมาย และหลักเกณฑ์ในการขอพระราชทานอภัยโทษ ตลอดจนกระบวนการพิจารณาและการเสนอความเห็นของเรือนจำหรือทัณฑสถาน กรมราชทัณฑ์ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรมในการพระราชทานอภัยโทษ (4) เสนอแนะแนวทางในการแก้ปัญหาเกี่ยวกับกฎหมายการพระราชทานอภัยโทษและกระบวนการพระราชทานอภัยโทษ อันนำไปสู่ข้อเสนอแนะให้แก้ไขเพิ่มเติมบทบัญญัติประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 259 และข้อเสนอแนะให้กรมราชทัณฑ์มีอำนาจคัดกรองผู้มีสิทธิได้รับการพระราชทานอภัยโทษ ตลอดจนให้หน่วยงานอื่นหรือผู้เสียหายเข้ามามีบทบาทต่อการพิจารณาพระราชทานอภัยโทษ การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยวิธีวิจัยเอกสารจากบทบัญญัติกฎหมาย การพระราชทานอภัยโทษในประเทศไทย ประเทศอังกฤษ และประเทศญี่ปุ่น และกระบวนการในการพระราชทานอภัยโทษของแต่ละประเทศจากกฎหมายและคู่มือปฏิบัติงาน ตลอดจนศึกษาปัญหากรณีตัวอย่างจากคำพิพากษาของศาล ผลการศึกษาพบว่า (1) การพระราชทานอภัยโทษเป็นแนวคิดที่รัฐนำมาใช้แก่ผู้กระทำความผิด โดยการให้สิทธิแก่ผู้ต้องโทษในการขอพระราชทานอภัยโทษ เพื่อให้โอกาสในการแก้ไขฟื้นฟูตนเอง และสามารถกลับคืนสู่สังคมได้อย่างปกติ ก่อนครบกำหนดระยะเวลา โดยเป็นไปตามทฤษฎีการลงโทษเพื่อแก้ไขฟื้นฟูผู้กระทำความผิด (2) การพระราชทานอภัยโทษในประเทศไทยได้มีการกำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ และประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา โดยให้ผู้ต้องโทษหรือผู้ที่มีประโยชน์เกี่ยวข้องยื่นทูลเกล้าฯ ขอพระราชทานอภัยโทษ เพื่อให้พระมหากษัตริย์ทรงมีพระบรมราชวินิจฉัย ผ่านเรือนจำหรือทัณฑสถาน กรมราชทัณฑ์ และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม สำหรับในประเทศอังกฤษ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยจะเป็นผู้ถวายเรื่องราวและคำแนะนำในการพระราชทานอภัยโทษต่อพระมหากษัตริย์ ส่วนในประเทศญี่ปุ่นนั้น คณะกรรมการฟื้นฟูผู้กระทำความผิดแห่งชาติ จะเข้ามามีบทบาทในการคัดกรองผู้ต้องโทษ ก่อนสมเด็จพระจักรพรรดิจะทรงมีพระบรมราชวินิจฉัย (3) จากการวิเคราะห์ปัญหาพบว่า การพระราชทานอภัยโทษในประเทศไทยไม่มีกฎหมายกำหนดหลักเกณฑ์เกี่ยวกับตัวผู้ต้องโทษไว้ ทำให้ผู้ต้องโทษร้ายแรงหรือผู้กระทำความผิดซ้ำซาก นำกฎหมายพระราชทานอภัยโทษมาเป็นช่องทางในการกลับมากระทำความผิดซ้ำ นอกจากนี้ ยังไม่มีหน่วยงานที่ทำหน้าที่คัดกรองตัวผู้ต้องโทษ ตลอดจนกระบวนการในการพิจารณาและเสนอความเห็นของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องที่ยังไม่มีการกลั่นกรองและถ่วงดุลความเห็นนั้น (4) เสนอแนะให้แก้ไขเพิ่มเติมบทบัญญัติประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 259 และเสนอแนะให้กรมราชทัณฑ์มีอำนาจคัดกรองผู้มีสิทธิได้รับการพระราชทานอภัยโทษได้ ตลอดจนให้หน่วยงานอื่นหรือผู้เสียหายมีอำนาจยื่นความเห็นหรือคำคัดค้านคำร้องขอพระราชทานอภัยโทษเพื่อประกอบการพิจารณาและเสนอความเห็นของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้