ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้ง ตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2561

Abstract

การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาถึงแนวความคิด ทฤษฎี หลักการของการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้ง (2) ศึกษาเปรียบเทียบเกี่ยวกับหลักการ การใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งในประเทศนิวซีแลนด์ เครือรัฐออสเตรเลีย และประเทศไทย (3) ศึกษาวิเคราะห์ปัญหาเกี่ยวกับการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้ง (4) เสนอแนะแนวทางในการปรับปรุงกฎหมายเกี่ยวกับการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งของประเทศไทยการศึกษาค้นคว้าอิสระนี้เป็นการวิจัยทางกฎหมายโดยการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการวิจัยเอกสารกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้ง รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย บทบัญญัติแห่งกฎหมาย ระเบียบ ตำรา บทความทางวิชาการ งานวิจัย สถิติการเลือกตั้ง กฎหมายเลือกตั้งของประเทศนิวซีแลนด์ เครือรัฐออสเตรเลีย โดยผู้วิจัยทำการสังเคราะห์และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพจากเนื้อหาที่ได้จากการวิจัยเอกสารและการทบทวนวรรณกรรม เพื่อนำมาเป็นแนวทางในการเสนอแนะการพัฒนาปรับปรุงกฎหมายเกี่ยวกับการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งผลการศึกษาพบว่า (1) ทฤษฎีอำนาจอธิปไตยของประชาชนทำให้เห็นถึงปัญหาของการจำกัดสิทธิการเลือกตั้ง โดยที่ผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่ไม่อาจไปเลือกตั้งได้ เช่น เจ็บป่วย คนพิการ ทุพพลภาพ เป็นต้น ต้องผ่านการพิจารณาเหตุอันสมควรจากเจ้าหน้าที่ก่อนที่จะสามารถลงคะแนนเสียงล่วงหน้าได้เพื่อไม่ให้ถูกจำกัดสิทธิ ซึ่งขัดกับหลักการอำนาจอธิปไตยของประชาชน หลักความเสมอภาค และหลักเสรีภาพ ส่วนแนวคิดของ Sieyès มองว่าการเลือกตั้งเป็นหน้าที่ และทฤษฎีของ Rousseau มองว่าการเลือกตั้งเป็นสิทธิ ทำให้เห็นถึงการแบ่งแยกบทบาทของการเลือกตั้งในฐานะหน้าที่และสิทธิของประชาชน การกำหนดวันเลือกตั้งเพียงวันเดียวในประเทศไทย จึงสร้างข้อจำกัดต่อการเข้าถึงการเลือกตั้งของประชาชนบางกลุ่ม (2) กฎหมายนิวซีแลนด์ เครือรัฐออสเตรเลีย ได้กำหนดคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่ไม่อาจไปใช้สิทธิเลือกตั้งได้ไว้ในคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่จะใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งลงทะเบียนใช้สิทธิได้เลย โดยไม่ต้องให้เจ้าหน้าที่พิจารณาเและยังกำหนดระยะเวลาในการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งไว้หลายวัน ส่วนกฎหมายไทยไม่ได้กำหนดคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่ไม่อาจไปเลือกตั้งได้ไว้ในคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่จะใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้ง ถ้าจะใช้สิทธิดังกล่าวต้องแจ้งเหตุและผ่านการพิจารณาจากเจ้าหน้าที่ก่อนและกำหนดวันเลือกตั้งการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งเพียงวันเดียว (3) ปัญหาการใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งตามกฎหมายไทยผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่ไม่อาจไปใช้สิทธิเลือกตั้งได้ต้องผ่านการพิจารณาของเจ้าหน้าที่และกำหนดวันใช้สิทธิเพียงวันเดียว สร้างข้อจำกัดและเพิ่มภาระให้กับผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่มีข้อจำกัดด้านการเคลื่อนไหวหรือภาระงาน ผลกระทบนี้ทำให้การเลือกตั้งไม่สะท้อนถึงเจตจำนงของประชาชน ขัดแย้งกับหลักการของความเสมอภาคและอำนาจอธิปไตยของประชาชน ทฤษฎีของ Sieyès มองว่าการเลือกตั้งเป็นหน้าที่ ขณะที่ Rousseau มองว่าเป็นสิทธิ การกำหนดวันเลือกตั้งเพียงวันเดียวและการพิจารณาของเจ้าหน้าที่ เป็นการจำกัดเสรีภาพและความเท่าเทียม ในการลงคะแนน ในขณะที่ประเทศนิวซีแลนด์และเครือรัฐออสเตรเลียมีระบบที่ยืดหยุ่นมากกว่า โดยผู้มีสิทธิเลือกตั้งกรณีพิเศษลงคะแนนล่วงหน้าได้เลย โดยไม่ต้องผ่านการพิจารณาของเจ้าหน้าที่และมีระยะเวลาการลงคะแนนหลายวัน การปรับปรุงกฎหมายไทยให้สอดคล้องกับแนวปฏิบัติของประเทศนิวซีแลนด์และเครือรัฐออสเตรเลียอาจช่วยเพิ่มความเท่าเทียมและสะท้อนเจตจำนงของประชาชนได้ดียิ่งขึ้น (4) สมควรแก้ไขกฎหมายว่าด้วยคุณสมบัติของผู้มีสิทธิเลือกตั้งที่จะใช้สิทธิเลือกตั้งก่อนวันเลือกตั้งนำมาไว้ในกฎหมายระดับพระราชบัญญัติสามารถลงทะเบียนใช้สิทธิได้เลย ไม่ต้องผ่านเจ้าหน้าที่พิจารณาก่อนและควรกำหนดระยะเวลาวันเลือกตั้งการใช้สิทธิวันลงคะแนนก่อนวันเลือกตั้งไว้หลายวันเพื่ออำนวยความสะดวกให้กับประชาชนทุกกลุ่มอาชีพได้ใช้สิทธิในการแสดงเจตจำนงได้อย่างเต็มที่