ภูมิปัญญาชาวบ้านในการทำสวนยางพารา : กรณีศึกษาตำบลท่าอยู่ อำเภอตะกั่วทุ่ง จังหวัดพังงา

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) ประวัติควานเป็นมาและพัฒนาการ การทำสวนยางพารา (2) ภูมิปัญญาชาวบ้านในการทำสวนยางพาราของเกษครกร (3) การส่งเสริมภูมิปัญญาชาวบ้านในการทำสวนยางพาราเกษตรกรให้แพร่หลายวิธีการวิจัยเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้รู้ ผู้นำในชุมชนท่าอยู่ 2 คน เกษตรกร ชาวสวนยางพาราบ้านท่าอยู่ 8 คน เกษตรกรที่ได้รับรางวัลเกษตรกรดีเด่น 2 คน เกษตรอำเภอตะกั่วทุ่ง 1 คน เจ้าหน้าที่เกษตร 2 คน รวบท้้งสิ้น 15 คน โดยใช้วิธีการทำเน้นการวิจัยจากการศึกษาจากเอกสาร การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก และการสังเกต แล้วอธิบายผลการวิจัยในลักษณะพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า (1) ต้นยางพารา มีแหล่งกำเนิดคือ ทวีปอเมริกาใต้ บริเวณลุ่มน้ำอะเมซอน แถบประเทศบราซิลมีการนำเข้ามายางพาราในประเทศไทย โดยพระยาริษฎามุประดิษฐ์มหิศรภักดี (คอชิมบี้ ณ ระนอง) เมึ่อประมาณ พ.ศ.2442 - 2444 ซึ่งยางพาราต้นแรกได้นำมาปลูกที่อำเภอกันตังจังหวัดตรัง ต่อมาได้ส่งเสริมให้มีการปลูกกันอย่างแพร่หลายจนกลายเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญ พัฒนาการการทำสวนยาง แบ่งได้เป็น 3 ยุค คือยุคที่ 1 (พ.ศ.2442 - 2456) ส่วนใหญ่เป็นการทำสวนยางพาราของชาวต่างชาติ สำหรับชาวไทย เป็นการ ปลูกเพื่อเสริมรายได้โดยปลูกยางปะปนกับพืชอื่นๆ ในสวนข้างบ้าน ซึ่งเป็นการปลูกยางพาราแบบ "ป่ายาง" ต่อมายุคที่ 2 (พ.ศ.2457 - 2502) เป็นการทำสวนยางพาราของคนไทยโดยมีภาครัฐเข้ามาส่งเสริมอย่างจริงจังจนกระทั้งยางพารากลายเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญส่งเสริมการผลิตเผื่อส่งออก และยุคที่ 3 (พ.ศ. 2503 - ปัจจุบัน) เป็นการทำสวนยางพาราตามหลักวิชาการโดยรัฐบาลกำหนดนโยบายยางพาราไว้ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติตั้งแต่ พ.ศ. 2504 - จนถึงปัจจุบัน โดยมียุทธศาสตร์การพัฒนายางพาราแบ่งชาติขึ้นตั้งแต่ พ.ศ. 2552 (2) ภูมิปัญญาชาวบ้านการทำสวนยางพารา ได้แก่ ด้านคติพื้นบ้านตามความเชึ่อเกี่ยวกับวัสดุและอุปกรณ์ในการทำสวนยางพารา เช่น ห้ามเดินข้ามสิ่งของมีคม ด้านการปลูกโดยต้องวางแนวปลูกยางตามแนวทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก และในพื้นที่ลาดเอียงมากกว่า 15 องศา ต้องวางแนวปลูกตามขั้นบันได ด้านการดูแลรักษาสวนยางพารา เช่น การใส่ปุ๋ยควรขุดหลุมระหว่างร่องยางทำมุม 45 องศา ด้านการกรีดยางพารา ควรกรีคยางครั้งที่ 2 ไม่ซ้ำทีเดิม ด้านการแปรรูปยางพารา เช่น แผ่นยางต้องสะอาด บาง ไม่มีฟองอากาศก่อนนำไปแปรรูปผลิตภัณฑ์และด้านการปลูกพืชเสริมรายได้ในสวนยางพาราโดยการปถูกพืชแซม เช่น ปลูกผักเหมียงแทรกร่องยาง (3) การส่งเสริมภูมิปัญญาชาวบ้านในการทำสวนยางพาราให้แพร่หลาย ควรส่งเสริมการแปรรูปผลิตภัณฑ์ยางพารา เช่น การทำลูกบอลมหัศจรรย์ จากน้ำยางสด การทำตุ๊กตายาง ของที่ระลึก และการประดิษฐ์ดอกไม้จากใบยางพารา และควรส่งเสริมให้มีการรวมกลุ่มเพื่อแกัปัญหาพ่อค้าคนกลาง