กฎหมายยุติธรรมชุมชนเปรียบเทียบศึกษาเฉพาะร่างพระราชบัญญัติยุติธรรมชุมชน พ.ศ....และร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในชุมชน พ.ศ....กับกฎหมายยุติธรรมชุมชนสกอตแลนด์และกฎหมายศูนย์ยุติธรรมชุมชน รัฐนิวเซาท์เวลส์ ออสเตรเลีย

Abstract

การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหมาย ลักษณะ รูปแบบ แนวคิด และทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการลงโทษทางอาญา กระบวนการยุติธรรมทางเลือก และยุติธรรมชุมชน ศึกษาหลักเกณฑ์ของกฎหมายยุติธรรมชุมชนของประเทศสกอตแลนด์ และกฎหมายศูนย์ยุติธรรมชุมชน รัฐนิวเซาท์เวลส์ ออสเตรเลีย และนำมาศึกษาวิเคราะห์ เปรียบเทียบ กับหลักเกณฑ์ของร่างพระราชบัญญัติยุติธรรมชุมชน พ.ศ.... และร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในชุมชน พ.ศ.... ของประเทศไทย การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพด้วยวิธีวิจัยเอกสารจากหนังสือกฎหมาย วิทยานิพนธ์ เอกสารสัมมนาทางวิชาการ และบทความทางกฎหมาย ผลการศึกษาพบว่า ยุติธรรมชุมชน คือ กระบวนการอำนวยความยุติธรรมทางเลือกที่เน้นการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งหรือข้อพิพาท และหันเหหรือเบี่ยงเบนการนำข้อพิพาทดังกล่าวเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก โดยหลักจะมีสามฝ่ายเข้ามาเกี่ยวข้อง คือ ผู้เสียหายหรือเหยื่อผู้กระทำความผิด และชุมชน เข้ามามีส่วนร่วมมือกันในการแก้ไขปัญหาดังกล่าว และร่วมมือหรือให้การสนับสนุนการดำเนินการของหน่วยงานของรัฐในกระบวนการยุติธรรมกระแสหลัก ในลักษณะที่เป็นหุ้นส่วนกัน เปิดพื้นที่ให้ชุมชนตั้งแต่รากหญ้าให้มีส่วนร่วมในงานยุติธรรมซึ่งถือว่าเป็นระบบย่อยของชุมชน เพื่อให้เกิดการควบคุมและป้องกันการเกิดอาชญากรรมในชุมชน ชุมชนต้องจัดการแก้ไขปัญหา เยียวยาผู้เสียหาย แก้ไขบำบัดฟื้นฟูและรับตัวผู้กระทำความผิดกลับคืนสู่สังคมตามทฤษฎีพันธะทางสังคมที่เห็นว่าอาชญากรรมเป็นผลมาจากความบกพร่องของชุมชน มิได้เกิดผลกระทบต่อคู่กรณีเท่านั้น แต่เกิดผลกระทบต่อชุมชนด้วย ต้องแก้ปัญหาทั้งระบบในลักษณะ non-zero sum gane ตามร่างกฎหมายของไทยยังขาดความเป็นหุ้นส่วน ขาดความไว้วางใจชุมชนเห็นควรเสนอเพิ่มเติมให้ชัดเจน