การพัฒนารูปแบบการบริการข้อมูลวิจัยด้านข้าวในอาเซียน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาสภาพการจัดการข้อมูลวิจัยด้านข้าวในไทย (2) ศึกษาสภาพการบริการข้อมูลวิจัยด้านข้าวในไทย และ (3) พัฒนารูปแบบการบริการข้อมูลวิจัยด้านข้าวที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทยและอาเซียน การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่างจำนวน 36 คน คัดเลือกแบบเจาะจงตามเกณฑ์ที่กำหนด ได้แก่ นักวิจัยและผู้บริหารหน่วยงานวิจัยด้านข้าว จำนวน 28 คน และผู้ปฏิบัติงานบริการข้อมูลวิจัยข้าว จำนวน 8 คน วิพากษ์และยืนยันรูปแบบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 12 คน และทดลองรูปแบบกับหน่วยงานวิจัยข้าวและหน่วยงานบริการข้อมูลวิจัยข้าว จำนวน 6 หน่วยงาน เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษาวิจัย ได้แก่ แบบบันทึกข้อมูล แบบสัมภาษณ์เชิงลึกแบบกึ่งโครงสร้าง การวิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหาแบบอุปนัย ผลการวิจัย พบว่า 1) สภาพการจัดการข้อมูลวิจัยข้าวในไทยส่วนใหญ่ดำเนินการตามแนวปฏิบัติของนักวิจัยเพื่อให้เป็นไปตามข้อกำหนดของผู้ให้ทุนวิจัย การแลกเปลี่ยนเชื่อมโยงข้อมูลวิจัยในระดับภายนอกหน่วยงาน ยังไม่รองรับการใช้งานร่วมกันระหว่างระบบ และมีกระบวนการจัดการข้อมูลวิจัย ประกอบด้วยการจัดหาและผลิตข้อมูลวิจัยโดยนักวิจัย การจัดหมวดหมู่และจัดเก็บข้อมูลวิจัยตามแฟ้มโครงการวิจัยในแหล่งจัดเก็บ ข้อมูลส่วนตัวของนักวิจัย หรือ ฐานข้อมูลในหน่วยงานโดยไม่มีการวางแผนการจัดการข้อมูลวิจัยเพื่อการสงวนรักษา และมีการเผยแพร่ข้อมูลวิจัยในรูปแบบบรรณานุกรม และบทความในรายงานการประชุมวิชาการของหน่วยงาน 2) สภาพการบริการข้อมูลวิจัยด้านข้าวในไทย หน่วยงานบริการข้อมูลวิจัยส่วนใหญ่ให้บริการสืบค้นข้อมูลผ่านระบบสืบค้นข้อมูลวิจัยด้านการเกษตรและการบริการตอบคำถามผ่านทางโทรศัพท์และสื่อสังคมออนไลน์ ขาดการบริการเพื่อสร้างความตระหนักในคุณค่าของการจัดการข้อมูลวิจัย และการอบรมเพื่อสร้างความฉลาดรู้ทางข้อมูล 3) รูปแบบการบริการข้อมูลวิจัยด้านข้าวสำหรับประเทศไทยและอาเซียน ได้แก่ “รูปแบบความร่วมมือการสร้างวัฒนธรรมข้อมูลวิจัยด้านข้าวสำหรับประเทศไทย” ประกอบด้วย กลไกเพื่อความร่วมมือ นโยบายการจัดการข้อมูลวิจัยธรรมาภิบาลและมาตรฐานข้อมูลวิจัย และการบริการเพื่อส่งเสริมการสร้างวัฒนธรรมข้อมูลในหน่วยงานและความฉลาดรู้ทางข้อมูล และ “รูปแบบข้อมูลวิจัยข้าวเพื่อการเข้าถึงและใช้งานร่วมกันสำหรับอาเซียน” ประกอบด้วย ความร่วมมือการสร้างวัฒนธรรมข้อมูลวิจัยด้านข้าวร่วมกับบทบาทหน้าที่ของอาเซียน และข้อกำหนดด้านความปลอดภัยของข้อมูลเพื่อการแบ่งปันข้อมูลระหว่างประเทศ ผลการประเมินรูปแบบโดยผู้ทรงคุณวุฒิพบว่ามีความเหมาะสม และผลการทดลองรูปแบบด้วยคู่มืออบรมสร้างความฉลาดรู้ทางข้อมูล พบว่าหน่วยงานที่ทดลองใช้รูปแบบมีความพึงพอใจในระดับมาก