เจ้าพระยานครศรีธรรมราชในความสัมพันธ์กับราชธานีหัวเมืองภาคใต้และหัวเมืองมลายู (พ.ศ. 2327-2435)

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) บริบททางการเมือง การปกครอง และเศรษฐกิจของเมืองนครศรีธรรมราช ที่มีความสัมพันธ์กับราชธานี หัวเมืองภาคใต้และหัวเมืองมลายู ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นระหว่าง พ.ศ. 2327 -2435 (2) สถานภาพ บทบาท ปัญหาและอุปสรรคในการบริหารราชการแผ่นดินของเจ้าพระยานครศรีธรรมราช สมัยก่อนการปฏิรูปการปกครองแผ่นดินในสมัยรัชกาลที่ 5 (3) การบริหารราชการแผ่นดินของเจ้าพระยานครศรีธรรมราช ทั้ง 4 ท่าน คือ เจ้าพระยานครฯ (พัฒน์) เจ้าพระยานครฯ (น้อย) เจ้าพระยานครฯ (น้อยกลาง) และเจ้าพระยานครฯ (หนูพร้อม) ที่ส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์กับราชธานีหัวเมืองภาคใต้และหัวเมืองมลายูการวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากเอกสารทางประวัติศาสตร์ ทั้งข้อมูลเอกสารชั้นต้น คือสารตราแต่งตั้งเจ้าพระยานครฯ และเอกสารชั้นรอง คือหนังสือและวิทยานิพนธ์ โดยวิธีการทางประวัติศาสตร์ นำมาวิเคราะห์ ตีความ เรียบเรียงและนำเสนอในรูปแบบการวิเคราะห์เชิงพรรณนา ผลการวิจัย พบว่า (1) เมืองนครศรีธรรมราชเป็นเมืองสำคัญ คือ เป็นหัวเมืองเอก เป็นตัวแทนของราชธานี ในการดูแลหัวเมืองภาคใต้ และหัวเมืองมลายู และเป็นเมืองท่ามาตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ (2) เจ้าพระยานครศรีธรรมราชมีลักษณะความเป็นผู้นำ ทำให้เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัย เป็นผู้แทนของราชธานีดูแลปกครองเมืองนครศรีธรรมราช และหัวเมืองต่าง ๆ ในภาคใต้ให้สงบเรียบร้อย ดูแลด้านเศรษฐกิจและเป็นผู้เจรจากับตัวแทนรัฐบาลอังกฤษที่กำลังขยายอำนาจเข้ามาในดินแดนมลายูก่อนที่เฮนรีเบอร์นีจะเข้ามาเจรจากับรัฐบาลไทยที่ราชธานี (3) การบริหารของเจ้าพระยานครฯ พบปัญหาความขัดแย้งด้านเชื้อชาติ ศาสนา และอื่น ๆ หลายประการ กับหัวเมืองภาคใต้และหัวเมืองมลายู แต่จะเห็นได้ว่าเจ้าพระยานครฯ ทั้ง 4 ท่าน เป็นบุคคลในตระกูลเดียว คือ ตระกูล ณ นคร ซึ่งไม่เคยปรากฏมาก่อนเลยว่าคนในตระกูลเดียวกันจะเป็นเจ้าเมืองสืบต่อกันมาร่วมร้อยกว่าปี แสดงให้เห็นถึงความสามารถในการรักษาผลประโยชน์ของชาติ ความจงรักภักดี และเป็นที่ไว้วางใจของราชธานี ในการดูแลหัวเมืองต่าง ๆ ทางภาคใต้ และหัวเมืองมลายู ซึ่งเป็นประเทศราชของสยาม สืบมาจนกระทั่งถึงสมัยรัชกาลที่ 5 ได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นมณฑลเทศาภิบาล บทบาทของเจ้าพระยานครฯ จึงยุติลง