การพัฒนารูปแบบการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาสภาพการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย (2) ศึกษาปัจจัยที่เอื้อต่อความสําเร็จในการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย (3) ศึกษาปัญหาการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย และ (4) พัฒนารูปแบบการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่างจํานวน 28 คน คัดเลือกแบบเจาะจง ตามเกณฑ์ที่กำหนดจากผู้บริหารและผู้ปฏิบัติงานในหน่วยงานที่มีการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย จํานวน 14 แห่ง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึกแบบกึ่งมีโครงสร้าง การวิเคราะห์ ข้อมูลใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหาแบบอุปนัย รับรองร่างรูปแบบด้วยการประชุมผู้เชี่ยวชาญจํานวน 10 คน และตรวจสอบรูปแบบโดยนําคู่มือไปใช้ในหน่วยงานที่มีการจัดการคัมภีร์ใบลาน 3 แห่ง ผลการวิจัยพบว่า 1) สภาพการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทยเป็นการจัดการกระจาย ในแต่ละภูมิภาคในลักษณะโครงการ โดยมีนโยบายจัดตั้งเป็นสถาบัน ศูนย์ หรือพิพิธภัณฑ์ที่มีแผนพัฒนา คัมภีร์ใบลานให้อยู่ในรูปดิจิทัล และมีกลยุทธ์การสร้างเครือข่ายความร่วมมือ 2) ปัจจัยที่เอื้อต่อความสําเร็จ ในการจัดการคัมภีร์ใบลาน ได้แก่ การกำหนดให้การจัดการคัมภีร์ใบลานเป็นนโยบายหลักขององค์กร การมีโครงสร้างองค์กรที่ชัดเจนและมีบุคลากรรับผิดชอบ ภาวะผู้นําของผู้บริหาร และเครือข่ายความร่วมมือระหว่างบุคคล 3) ปัญหาการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทย ได้แก่ โครงสร้างองค์กรไม่ชัดเจนและขาดบุคลากรที่รับผิดชอบโดยตรง ความไม่ต่อเนื่องของงบประมาณสนับสนุน และเทคโนโลยีสารสนเทศ ไม่ทันสมัย 4) รูปแบบที่เหมาะสมของการจัดการคัมภีร์ใบลานในประเทศไทยประกอบด้วย ด้านการบริหารองค์กรคัมภีร์ใบลานมี 3 ระดับ ได้แก่ระดับชาติ ระดับหน่วยงานและระดับท้องถิ่น มี 6 ปัจจัย โดยปัจจัยที่สําคัญที่สุดคือการกำหนดนโยบายการจัดการคัมภีร์ใบลานให้เป็นนโยบายหลักขององค์กร ส่วนด้านกระบวนการจัดการคัมภีร์ใบลานทางกายภาพและทางดิจิทัลประกอบด้วย การจัดหาและรวบรวมคัมภีร์ใบลาน การจัดโครงสร้างสารสนเทศโดยการกำหนดหมวดหมู่ จากเนื้อหาในคัมภีร์ใบลาน การจัดเก็บและค้นคืน การปริวรรตใบลาน การบริการและเผยแพร่คัมภีร์ใบลาน การสงวนรักษาและการอนุรักษ์คัมภีร์ใบลาน ผลการตรวจสอบความสามารถในการนํารูปแบบไปประยุกต์ใช้อยูในระดับมาก