ปัญหาเกี่ยวกับสถานะทางกฎหมายโครงสร้าง และอำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญ

Abstract

การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิด หลักเกณฑ์ และทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับ ศาลรัฐธรรมนูญ ตลอดจนศึกษาเปรียบเทียบศาลรัฐธรรมนูญในต่างประเทศกับศาลรัฐธรรมนูญของประเทศไทย เพื่อให้ทราบถึงสภาพปัญหาและแนวทางที่เหมาะสมไปใช้ในการกำหนดสถานะทางกฎหมาย โครงสร้าง และอำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญให้มีความเหมาะสมสำหรับประเทศไทย การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพในรูปของการวิจัยเอกสาร โดยเน้นการวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลทางกฎหมายเพื่อหาคำตอบตามเป้าหมายที่กำหนดไว้ ตลอดจนการค้นคว้าข้อมูลทางกฎหมายจากตำรา หนังสือ บทความ งานวิจัย ตัวบทกฎหมาย คำพิพากษา และการสืบค้นจากฐานข้อมูลออนไลน์ ผลจากการศึกษาพบว่า ศาลรัฐธรรมนูญตามรัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2560 ยังคงมีปัญหาบางประการเกี่ยวกับสถานะทางกฎหมาย โครงสร้าง และอำนาจหน้าที่ เนื่องจากยังขาดความชัดเจนและไม่มีความเหมาะสม โดยมีข้อเสนอแนะจากการวิจัย ดังนี้ สถานะทางกฎหมายของศาลรัฐธรรมนูญ ควรกำหนดให้ชัดเจนดังเช่น ศาลรัฐธรรมนูญของประเทศเยอรมัน โดยการกำหนดให้อยู่ในหมวดศาล โครงสร้างของศาลรัฐธรรมนูญ ควรกำหนดองค์ประกอบเสียใหม่เพื่อให้สอดคล้องต่อภารกิจและอำนาจหน้าที่ โดยคำนึงถึงสัดส่วนของผู้ที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญหรือประสบการณ์ในด้านการบริหารบ้านเมืองและในด้านกฎหมายโดยเฉพาะในสาขากฎหมายมหาชนประกอบกัน และให้เพิ่มองค์คณะของศาลรัฐธรรมนูญเป็น 2 องค์คณะ ดังเช่นศาลรัฐธรรมนูญของประเทศเยอรมัน เพื่อรองรับปริมาณคดีที่เพิ่มมากขึ้น ส่วนคุณสมบัติของตุลาการศาลรัฐธรรมนูญนั้น ไม่ควรกำหนดให้สูงจนเกินไป โดยให้องค์กร ที่ทำหน้าที่ในการคัดเลือกและสรรหาเป็นผู้ใช้ดุลพินิจในการตัดสินใจ ดังเช่นการแต่งตั้งศาลสูงสุดของรัฐบาลกลางในประเทศสหรัฐอเมริกาหรือตุลาการรัฐธรรมนูญของประเทศฝรั่งเศสซึ่งไม่มีการกำหนดคุณสมบัติไว้ การคัดเลือกและสรรหา ตลอดจนการให้ความเห็นชอบตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ควรกำหนดให้ตัวแทนขององค์กรที่มีพื้นฐานโดยตรงมาจากประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วม ดังเช่นการแต่งตั้งศาลสูงสุดของรัฐบาลกลางในประเทศสหรัฐอเมริกาหรือตุลาการรัฐธรรมนูญของประเทศฝรั่งเศสหรือศาลรัฐธรรมนูญของประเทศเยอรมัน และยังควรให้ตัวแทนขององค์กรที่มีพื้นฐานโดยตรงมาจากประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมกับการให้ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญพ้นจากตำแหน่งก่อนครบวาระและการแต่งตั้งบุคคลให้ทำหน้าที่เป็นตุลาการศาลรัฐธรรมนูญชั่วคราวด้วย สำหรับการคัดค้านตุลาการศาลรัฐธรรมนูญนั้น ควรกำหนดหลักเกณฑ์ที่นำไปสู่กระบวนการถอดถอนตุลาการศาลรัฐธรรมนูญที่มีเหตุคัดค้านและกระทำการอันเป็นปฏิปักษ์ต่อตำแหน่งหน้าที่ดังเช่นการคัดค้านตุลาการศาลรัฐธรรมนูญของประเทศเยอรมัน นอกจากนี้ จากการศึกษายังพบปัญหาบางประการเกี่ยวกับอำนาจหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญซึ่งควรจะได้รับการศึกษาในเชิงลึกต่อไป