การจัดการทรัพยากรน้ำเพื่อการเกษตรของกลุ่มเกษตรกรบ้านเมืองจังเหนือ ตำบลเมืองจัง อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ข้อมูลพื้นฐานของสมาชิกกลุ่มเกษตรกรผู้ใช้น้ำบ้านเมืองจังเหนือ 2) กระบวนการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำของกลุ่มเกษตรกรบ้านเมืองจังเหนือ และ 3) ปัจจัยความสำเร็จในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ เพื่อการเกษตรของกลุ่มเกษตรกรบ้านเมืองจังเหนือ การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบผสม โดยเก็บข้อมูลจากประชากรทั้งหมดที่เป็นเกษตรกรที่เป็นสมาชิกกลุ่มเกษตรกรบ้านเมืองจังเหนือ จำนวน 76 ราย โดยการใช้แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์และแบบบันทึกการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ข้อ มูลเชิงปริมาณวิเคราะห์โดยหาค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และพิสัย และข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาพบว่า 1) เกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเพศชาย อายุมากกว่า 60 ปี มีสมาชิกในครัวเรือน 3-4 คน พื้นที่ทำการเกษตรเฉลี่ยครัวเรือนละ 7.85 ไร่ ปลูกไม้ผล ไม้ยืนต้น เป็นหลักใช้น้ำจากแหล่งน้ำ ธรรมชาติและอาศัยน้ำฝนในการผลิตแต่ไม่เพียงพอ มีการเพิ่มปริมาณน้ำ ด้วยการสร้างแหล่งน้า ในไร่นา แหล่งน้ำสาธารณะ และระบบท่อส่งน้ำแบบประปาภูเขาด้วยภูมิปัญญาพื้นบ้าน “กาลักน้ำ” จากอ่างเก็บน้ำห้วยผึ้ง เพื่อบรรเทาปัญหา 2) กระบวนการบริหารจัดการน้ำของกลุ่มเกษตรกรเป็นแบบมีส่วนร่วม มีการดำเนินการโดยมีประธานและคณะกรรมการกลุ่ม มีการจัดทำแผนพัฒนากลุ่ม มีโครงสร้างกลุ่มจากการคัดเลือกคณะกรรมการเป็นผู้แทน การนำองค์กรจากประธานกลุ่มที่มีภาวะผู้นำสูง จัดแบ่งภารกิจงานตามความถนัด และมีการควบคุมด้วยกฎ กติกา ระเบียบ ข้อบังคับของกลุ่มที่ร่วมกัน กำหนดอย่างเหมาะสม 3) ปัจจัยความสำเร็จในการบริหารจัดการน้ำของกลุ่ม คือ การมีเป้าหมายร่วมกัน เพื่อแก้ปัญหาขาดแคลนน้ำ ใช้ทางการเกษตร มีความสมัครใจ มีส่วนร่วม มีผู้นำที่ดี มีการเรียนรู้ด้วยการปฏิบัติจริง ได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาคี และมีน้ำต้นทุนจากอ่างเก็บน้ำห้วยผึ้งเป็นทุนเดิม