มาตรการทางกฎหมายอาหาร GMOs ในประเทศไทย

Abstract

การศึกษามาตรการทางกฎหมายอาหาร GMOs ในประเทศไทยมีวัตถุประสงค์ดังนี้ (1) เพื่อศึกษาสภาพ ข้อเท็จจริง และปัญหาที่เกี่ยวข้องกับมาตรการกำกับดูแลอาหาร GMOs ของประเทศไทย (2) เพื่อศึกษาถึงแนวคิด มาตรการกำกับดูแลอาหาร GMOs ของประเทศไทย และต่างประเทศ รวมทั้งการวิเคราะห์มาตรการกำกับดูแลอาหาร GMOs ของประเทศไทยตามหลักการวิเคราะห์ความเสี่ยง (3) เพื่อเสนอแนะแนวทางที่เหมาะสมเกี่ยวกับมาตรการกำกับดูแลอาหาร GMOs ของประเทศไทย การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการค้นคว้าและรวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่างๆ เช่น กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับอาหาร GMOs หนังสือวิชาการ บทความ วารสาร วิทยานิพนธ์ รายงานการประชุม เป็นต้น ตลอดจนข้อมูลบนเว็บไซต์จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับอาหาร GMOs ทั้งในประเทศและต่างประเทศ แล้วศึกษาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่ากฎหมายของประเทศต่างๆ ได้นำหลักการประเมินความเสี่ยงที่มีกำหนดไว้ตามแนวทาง หลักการวิเคราะห์ ความเสี่ยงของอาหารที่ได้จากการใช้เทคโนโลยีชีวภาพสมัยใหม่ (CAC-GL44-2003) และกำหนดไว้ในพิธีสารคาร์ตาเฮนา ว่าด้วยความปลอดภัยทางชีวภาพมาใช้ โดยประเทศที่กำหนดการประเมินความเสี่ยงด้านสุขภาพและสิ่งแวดล้อมเป็นมาตรการบังคับตามกฎหมาย ได้แก่ สหภาพยุโรป ญี่ปุ่น ออสเตรเลีย ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย เวียดนาม มาเลเซีย ลาว กัมพูชา สาธารณรัฐประชาชนจีน แต่สหรัฐอเมริกา สิงค์โปร บรูไน พม่า ไม่ได้กำหนดมาตรการดังกล่าวบังคับเป็นกฎหมาย สำหรับการแสดงฉลากอาหาร GMOs ประเทศต่างๆ ยกเว้นสหรัฐอเมริกา ฟิลิปปินส์ สิงค์โปร บรูไน พม่า ลาว และกัมพูชา ส่วนใหญ่จะกำหนดเป็นมาตรการบังคับตามกฎหมาย กรณีของประเทศไทยพบว่าการประเมินความเสี่ยงของอาหาร GMOs ก่อนอนุญาตให้มีการผลิตนำเข้าหรือจำหน่ายในท้องตลาด เป็นมาตรการสมัครใจ การแสดงฉลากของอาหาร GMOs มีการบังคับเฉพาะถั่วเหลืองและผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลืองข้าวโพด และผลิตภัณฑ์จากข้าวโพด ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข (ฉบับที่ 251) พ.ศ. 2545 เรื่อง การแสดงฉลากอาหารที่ได้จากเทคนิคการดัดแปรพันธุกรรมหรือพันธุวิศวกรรม ซึ่งยังไม่ครอบคลุมอาหาร GMOs ชนิดอื่น และอาหารที่มีส่วนประกอบของพืช สัตว์ และ จุลินทรีย์ GMOs หรือผลิตภัณฑ์ที่ผลิต ได้จาก GMOs นอกจากนี้การกำหนดให้ผู้ผลิต ผู้นำเข้าและผู้จำหน่ายต้องมีระบบการตรวจสอบย้อนกลับเกี่ยวกับอาหาร GMOs ที่จำหน่ายในท้องตลาด และการเรียกคืนอาหาร GMOs หากพบปัญหาความไม่ปลอดภัย ก็ยังไม่มีมาตรการทางกฎหมาย ส่วนกรณีการรับฟังความคิดเห็นของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการออกกฎหมายควบคุมอาหาร GMOs ยังไม่มีการกำหนดหลักเกณฑ์ สำหรับร่างพระราชบัญญัติความปลอดภัยทางชีวภาพ พ.ศ. … ที่ใช้เป็นกฎหมายเฉพาะสำหรับ GMOs ได้ กำหนดขอบเขตคำนิยามของสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรม ไม่ครอบคลุมสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมที่ผ่านการแปรรูป และไม่มีมาตรการกำกับดูแลในภายหลังจากที่ได้ขึ้นบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม และกำหนดให้มีการใช้หลักความรับผิดเด็ดขาดเฉพาะกรณีการเกิดความเสียหายต่อสุขภาพของมนุษย์จากสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมที่อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อมเท่านั้น ทั้งนี้ เพื่อให้การคุ้มครองความปลอดภัยของผู้บริโภคสัมฤทธิ์ผลอย่างมีประสิทธิภาพ ควรกำหนดให้การประเมินความปลอดภัยอาหาร GMOs และอาหาร GMOs ที่ผ่านการแปรรูปต้องผ่านการประเมินความเสี่ยงต่อสุขภาพอนามัยของมนุษย์ก่อนอนุญาต ให้มีการผลิตนำเข้าเพื่อจำหน่าย หรือที่จำหน่ายในท้องตลาด เป็นมาตรการบังคับทางกฎหมาย และควรกำหนดการแสดง ฉลากให้ครอบคลุมอาหาร GMOs ทุกชนิด ทั้งนี้มาตรการการติดตามเฝ้าระวังภายหลังออกสู่ตลาด จึงควรกำหนดให้ผู้ผลิต ผู้นำเข้า หรือผู้จำหน่าย ตรวจสอบย้อนกลับได้ว่าอาหารดัดแปลงพันธุกรรม ผ่านการประเมินความปลอดภัยแล้ว รวมทั้ง มาตรการเรียกคืนอาหารที่ไม่ปลอดภัยให้เป็นมาตรการทางกฎหมาย และหากผู้ผลิต ผู้นำเข้า หรือผู้จำหน่ายประสงค์จะแสดงข้อความทำนองว่าไม่มีส่วนประกอบของ GMOs ต้องแสดงหลักฐานผลการตรวจวิเคราะห์ หรือต้องมีระบบการตรวจสอบรับรองกระบวนการผลิต และควรมีหลักเกณฑ์เกี่ยวกับการรับฟังความคิดเห็นของประชาชนและผู้ที่เกี่ยวข้องที่ชัดเจนเพื่อสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง นอกจากนั้นจะต้องมีข้อกำหนดให้มีระบบแจ้งเตือนภัยอาหารไว้ด้วยสำหรับร่างพระราชบัญญัติ ความปลอดภัยทางชีวภาพ พ.ศ. … ควรกำหนดนิยามให้ครอบคลุมถึงอาหารที่ได้จากสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรม และกำหนดมาตรการกำกับดูแลหลังจากขึ้นบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม นอกจากนั้นควรกำหนดให้นำหลักการความรับผิด เด็ดขาดมาใช้บังคับกับกรณีเกิดความเสียหายต่อสุขภาพของมนุษย์จากสิ่งมีชีวิตดัดแปลงพันธุกรรมทั้งที่อยู่และไม่อยู่ในบัญชีปลดปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม