บทบาทและความหมายของคติความเชื่อเรื่องคำสาปพระร่วงที่ปรากฏในชุมชนของจังหวัดสุโขทัย : กรณีศึกษาชุมชนบ้านปากน้ำ อำเภอสวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทบาทและความหมายของคติความเชื่อเรื่องคำสาป พระร่วงที่ปรากฏในชุมชนชาวปากน้ำ จังหวัดสุโขทัย และเพื่อศึกษาและวิเคราะห์สาเหตุของการดำรงอยู่ และการเปลี่ยนแปลงของคติความเชื่อเรื่องคำสาปพระร่วงที่ปรากฏในชุมชนชาวปากน้ำในปัจจุบันเพื่อใช้วิเคราะห์ผลกระทบที่มีต่อโลกทัศน์ทางการเมืองของชาวปากน้ำ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสำรวจ การสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์ กระบวนการประชาคม และจากการศึกษาบันทึกประวัติศาสตร์ท้องถิ่นต่างๆ ทั้งในพื้นที่และนอกพื้นที่จังหวัดสุโขทัย จากการศึกษาพบว่า คติความเชื่อเรื่องคำสาปพระร่วงมีบทบาทและความหมายต่อชาวบ้าน ในชุมชนชาวปากน้ำ ทั้งในระดับชุมชนและระดับบุคคล ผ่านเรื่องเล่าตำนานพระร่วงที่มีการบอกเล่าสืบทอดต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นมาอย่างยาวนาน กล่าวคือคติความเชื่อเรื่องคำสาปพระร่วงเป็นทั้งวัฒนธรรม ความเชื่อและระบบความสัมพันธ์ของคนในชุมชนสู่ความเป็นวิถีชีวิตชุมชนบ้านปากน้ำ อีกทั้งยังเป็นทางออกในการเข้าไปจัดการความขัดแย้งและสร้างกฎเกณฑ์ทางสังคม โดยการรับรู้ของคนในชุมชนว่า “ชาวบ้านปากน้ำถูกพระร่วงสาปให้ไม่สามารถทำอะไรร่วมกันได้สำเร็จ” นับว่าเป็นการสร้างความประนีประนอมให้คนในสังคมชุมชนยอมรับเงื่อนไข กฎเกณฑ์ของสังคม ที่ถูกกำหนดและสร้างขึ้นโดยผู้มีอำนาจและสิ่งที่มีอำนาจเหนือกว่า เพื่อเป็นการจัดการระบบความสัมพันธ์ของคนกับคน ในการแก้ไข้ปัญหาความขัดแย้งของคนในชุมชน ภายใต้การยอมรับว่า ความขัดแย้งของคนในชุมชนนั้นเป็นลักษณะ ธรรมชาติของสังคมชุมชนเช่นกัน ดังนั้นวัฒนธรรมความเชื่อเรื่องคำสาปพระร่วงจึงส่งผลต่อโลกทัศน์ทางการเมืองของชาวบ้านปากน้ำ ให้มีการยอมรับนับถือผู้นำภายใต้คติความเชื่อดังกล่าวโดยไม่มีเงื่อนไข แม้ว่ากระแสของความเปลี่ยนแปลงในโลกยุคปัจจุบันจะรุนแรงและรวดเร็ว สมกับการเป็นยุคสมัยแห่งเทคโนโลยีการ การสื่อสารที่ไร้พรมแดนก็ตามแต่คติความเชื่อในเรื่องคำสาปพระร่วงของชาวบ้านปากน้ำ อันเป็นตัวแทนของชุมชนในวัฒนธรรมสุโขทัยก็ยังคงอยู่คู่กับชุมชนต่อไป เพราะคติความเชื่อเองก็มีการปรับตัวเพื่อรับใช้สังคมชุมชน ดังนั้นคติความเชื่อจึงยังมีประโยชน์ต่อชุมชนเช่นกัน