ความเชื่อและพิธีกรรมของประชาชนที่มีต่อพระพิฆเนศ : กรณีศึกษาเทวสถานในกรุงเทพมหานคร

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ลักษณะความเชื่อและบทบาทของพระพิฆเนศที่มีต่อประชาชนและ 2) ศึกษารูปแบบพิธีกรรมและสัญลักษณ์ที่ใช้ในพิธีกรรมของประชาชนที่มีต่อพระพิฆเนศวิธีดำเนินการวิจัยประกอบด้วยการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์และการสังเกตจากพราหมณ์และผู้รู้ 10 คน ผู้ที่มาสักการะพระพิฆเนศ ณ เทวสถาน 42 คน เจ้าหน้าที่และผู้ประกอบการค้าบริเวณเทวสถาน 6 คน อธิบายผลการวิจัยในลักษณะการพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า 1) ประชาชนมีความเชื่อว่าพระพิฆเนศเป็นเทพแห่งความสำเร็จมากที่สุด รองลงมาคือเทพแห่งศิลปะวิทยาและเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์เครื่องรางของขลังตามลำดับ ความเชื่อดังกล่าวได้รับการบอกเล่าจากพราหมณ์ จากหนังสือ ได้ผลสำเร็จกับตนเองและจากคติความเชื่อเดิมบทบาทของพระพิฆเนศที่มีต่อประชาชนเรียงตามลำดับดังนี้คือ บทบาทในการประทานความสำเร็จอันจะส่งผลให้การดำเนินชีวิตของตนเองดีขึ้นและมีความมั่นใจในการใช้ชีวิต บทบาทของพระพิฆเนศในฐานะเทพบรมครูแห่งศิลปศาสตร์เพื่อให้เกิดความสำเร็จและเจริญรุ่งเรื่องในอาชีพ และบทบาทของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ประทานความปลอดภัยและโชคดี และ 2) รูปแบบพิธีกรรมของประชาชนที่มีต่อพระพิฆเนศ มีการไหว้แบบไหว้พระพุทธรูปในศาสนาพุทธมากที่สุด รองลงมาเป็นการผสมผสานกันระหว่างการไหว้พระในพุทธศาสนาและการไหว้เทพในศาสนาฮินดู สุดท้ายคือการไหว้เทพในศาสนาฮินดู ส่วนสัญลักษณ์ที่ใช้ในพิธีกรรม ประชาชนจะใช้เครื่องสังเวยบูชาตามที่แต่ละเทวสถานจัดบริการไว้ให้ ความหมายของเครื่องสังเวยบูชา ประชาชนจะให้ความหมายตามพราหมณ์และผู้รู้หรือหนังสือแต่บางส่วนก็ไม่สามารถบอกความหมายได้