ต้นทุนและผลตอบแทนการผลิตข้าวแบบดั้งเดิมและแบบอินทรีย์ของสมาชิกเครือข่ายวิสาหกิจชุมชนกลุ่มส่งเสริมอาชีพตำบลป่าอ้อ อำเภอลานสัก จังหวัดอุทัยธานี

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาข้อมูลพื้นฐานของสมาชิกผู้ปลูกข้าวของเครือข่ายวิสาหกิจชุมชนกลุ่มส่งเสริมอาชีพตำบลป่าอ้อ 2) ศึกษากระบวนการผลิตและการตลาด ปัญหาการผลิตและการตลาดข้าวแบบดั้งเดิมและแบบอินทรีย์ของสมาชิกผู้ปลูกข้าว 3) ศึกษาต้นทุนและผลตอบแทนการผลิตข้าวแบบดั้งเดิมและแบบอินทรีย์ของสมาชิกผู้ปลูกข้าว และ 4) จัดทำแนวทางแก้ไขปัญหาการผลิตและการตลาดข้าวของสมาชิกผู้ปลูกข้าว การวิจัยนี้เป็นการวิจัยผสมวิธี โดยการวิจัยเชิงปริมาณ ประชากรในการวิจัย คือ สมาชิกผู้ปลูกข้าวของเครือข่ายวิสาหกิจชุมชนกลุ่มส่งเสริมอาชีพตำบลป่าอ้อจำนวน 30 ราย จำแนกเป็นผู้ปลูกข้าวแบบดั้งเดิม 12 ราย และผู้ปลูกข้าวแบบอินทรีย์ 18 ราย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามจากสมาชิกผู้ปลูกข้าวทุกราย สถิติที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูลคือ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิจัยเชิงคุณภาพ ประชากรในการวิจัย คือ คณะกรรมการเครือข่ายวิสาหกิจชุมชนฯ สมาชิกผู้ปลูกข้าว และผู้ที่เกี่ยวข้อง โดยการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงจำนวน 7 ราย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้การระดมสมองในประเด็นเกี่ยวกับปัญหาและแนวทางแก้ไขปัญหาการผลิตและการตลาดข้าวของสมาชิก ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) สมาชิกผู้ปลูกข้าวส่วนใหญ่เป็นเพศชาย อายุเฉลี่ย 51.50 ปี จบการศึกษาระดับประถมศึกษา สถานภาพสมรส อาชีพหลักส่วนใหญ่คือทำนา มีประสบการณ์ปลูกข้าวโดยรวมเฉลี่ย 15.80 ปี ผู้ปลูกข้าวแบบอินทรีย์มีประสบการณ์ปลูกข้าวอินทรีย์เฉลี่ย 6.80 ปี แรงงานครัวเรือนเฉลี่ย 2 คน ขนาดที่ดินทำนาเฉลี่ย 22.40 ไร่ ส่วนใหญ่ใช้เงินทุนของตนเองในการทำนา 2) กระบวนการผลิตเริ่มตั้งแต่การเตรียมเมล็ดพันธุ์ การเตรียมดิน การปลูก การดูแลรักษา การเก็บเกี่ยว และการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว ผู้ปลูกข้าวแบบดั้งเดิมจำหน่ายข้าวให้แก่โรงสีในท้องถิ่น ส่วนผู้ปลูกข้าวแบบอินทรีย์จำหน่ายข้าวให้แก่เครือข่ายวิสาหกิจชุมชนฯ ปัญหาการผลิตและการตลาดข้าวที่พบ อาทิ เมล็ดพันธุ์ข้าวมีพันธุ์ปน ปุ๋ยมีราคาแพง และราคาผลผลิตตกต่ำ 3) ต้นทุนและผลตอบแทนการผลิตข้าวจำแนกตามประเภทการผลิตและพันธุ์ข้าว พบว่า การผลิตข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และพันธุ์ กข 49 แบบดั้งเดิม และการผลิตข้าวพันธุ์ไรซ์เบอร์รี่แบบอินทรีย์มีต้นทุนการผลิตรวมเฉลี่ย 6,060.82, 5,661.00 และ 6,851.05 บาทต่อไร่ ตามลำดับ ผลตอบแทนเท่ากับ 6,484.79, 5,994.94 และ 6,804.23 บาทต่อไร่ ตามลำดับ ทำให้มีผลตอบแทนสุทธิเท่ากับ 423.97, 333.94 และ -46.79 บาทต่อไร่ ตามลำดับ และ 4) แนวทางแก้ไขปัญหาการผลิตและการตลาดข้าวคือ ควรมุ่งเน้นการลดต้นทุนการผลิตข้าวด้วยวิธีการต่าง ๆ อาทิ การใช้เมล็ดพันธุ์จากแหล่งที่เชื่อถือได้ และการใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน เพื่อทำให้ได้รับผลตอบแทนสุทธิจากการผลิตเพิ่มขึ้น